Od svih savremenih beogradskih opština Zemun izdvaja to što je tokom većeg dela svoje istorije postojao kao odvojen grad. Konačno se ,,slio” sa Beogradom tek posle Drugog svetskog rata. Oba grada su gradili Rimljani, oba su doživela burni period u Srednjem veku, oba su pripadala Osmanskom carstvu. Međutim, u 17. veku Beograd su zadržali Osmani, a Zemun je pripao Habzburzima. Stoga se Zemun drastično razlikuje od Beograda i po arhitekturi, i po atmosferi provincijalnog centralnoevropskog grada.
Počnimo upoznavanje Zemuna od njegove nekadašnje okoline — sve do kraja 19. veka granica grada se nalazila blizu savremenog Avijatičarskog trga i bila je pod kontrolom vojnog garnizona. Uprkos svim okolnim promenama, ovde se kontinuitet stila gradnje nastavlja: iznad trga se uzdiže Zgrada komande vazduhoplovstva, koja još uvek čeka na renoviranje. Sagrađena je tridesetih godina prošlog veka, kada su Zemun i Beograd već pripadali istoj državi, i smatra se jednim od remek-dela međuratnog jugoslovenskog modernizma.
Blizu je i Gradski park, koji je do kraja 19. veka služio kao kontumac, tj. karantisnka ili sanitarna zona, koja nije branila imperiju od spoljnih, već od zdravstvenih pretnji stanovništvu. Od celog tog kompleksa sačuvala su se dva sakralna objekta: rimokatolička crkva Sv. Roka i pravoslavna kapela Sv. Arhanđela Mihaila i Gavrila. Kako su sličnog stila, jedino što na prvi pogled određuje njihovu religijsku pripadnost je položaj oltara.
Čak i za Habzburšku imperiju Zemun je bio izrazito multinacionalni grad. Iza parka počinje bivši jevrejski kvart, gde je u 19. veku radio rabin Alkalaj, čije se ideje smatraju pretečom cionističkog pokreta. Od dve sinagoge jevrejskog dela Zemuna očuvana je samo jedna, aškenaška sinagoga, koja je, međutim, danas pretvorena u restoran srpske kuhinje.
Jedan od najvećih hramova u Zemunu je pravoslavna Bogorodična crkva. Doprinos za njenu izgradnju u 18. veku, kao i za održavanje, dali su zajedno Srbi, Grci i Cincari, tj. većina pravoslavnog stanovništva Zemuna. Sve do Prvog svetskog rata bogosluženja su vođena na grčkom jeziku, a kad se pažljivo zagledate, i danas ćete videti grčke natpise na grobovima na bočnoj fasadi.
Dok su niže klase, grupisane po konfesijama, naseljavale periferiju Zemuna, elita je stanovala u multinacionalnom centru — u ulicama Glavna i Gospodska. Tu se još uvek nalaze njihove raskošne kuće iz 19. veka, obično na sprat, sa poslovnim lokalima u prizemlju. Lokalnu elitu su mahom činili trgovci. U dvorištu kuće u Gospodskoj 4 sačuvala se i vinova loza koja po najskromnijim procena broji oko 130 godina.
Zid kuće pored, u Gospodskoj 6, krasi svojevrsni lokalno-patriotski spomenik — mural ,,Zemun plakat”. Dok ga razgledate, možete se igrati prepoznavanja zemunskih znamenitosti.
Glavni ponos Zemunaca je pijaca, smatraju je najboljom u Beogradu, uglavnom zahvaljujući bogatom asortimanu i ribljim tezgama. Centralnu poziciju na pijaci zauzima restoran ,,Koordinata”, čiji su osnivači bili nadahnuti Entonijem Bordejnom, pa su čak i jedno od jela nazvali po njemu. Kulinarski eksperimenti, sezonski meni, brojne nagrade i priznanja, polako ga pretvaraju u kultno mesto, što znači da je rezervacija stola obavezna. Za one koji nisu gladni, na Zemunskoj pijaci postoji alternativa koja parira restoranu — pržionica kafe ,,Fuka”, sa sopstvenim specijalitetima iz ove oblasti.
Uz Lagumsku ulicu, čiji naziv poziva na zemunska podzemlja, lagume, možete započeti uspon ka brdu Gardoš. Glavna znamenitost Lagumske ulice jeste napuštena zgrada livnice Pantelić gde su nekada izlivali zvona i izrađivali toranjske satove. Uprkos zaštićenom statusu i planu da se ovde otvori muzej starinskih zanata, zgrada stoji prazna i polako se ruši.
Deo Zemuna u podnožju Gardoša je sjajno očuvan, baš tu možete istinski osetiti atmosferu provincijalnog gradića odavno nepostojeće imperije, dok se šetkate kroz naselje iz 19. i početka 20. veka. Na vrhu brda uzdiže se Milenijumska Kula, koju su Mađari sagradili 1896. u svrhu proslave hiljadugodišnjice doseljavanja svog naroda u Panoniju. Nakon Prvog svetskog rata, takvi spomenici van Mađarske bili su uništeni, dok je zemunska kula ostala na svom mestu, iako je izgubila većinu arhitektonskih detalja. Međutim, ne dajte ruševinama pod Gardoš kulom (poznata je i pod tim nazivom) da vas zavaraju: apsolutna su novogradnja, iako ponavljaju okvire srednjovekovnog utvrđenja. Panorama Zemuna, a i Beograda, očaravaju već pri pogledu sa bastiona, ali će u najlepšem pogledu uživati oni koji ukače radno vreme galerije i popnu se na njen vrh kako bi iz nove perspektive razgledali lokacije već viđene u šetnji.
