Beogradska tvrđava predstavlja baš ono mesto na kom možemo uploviti u burnu prošlost grada. Ova tvrđava, smeštena na ušću Save u Dunav, bila je mnogo puta predavana iz jednih u druge ruke. Njena istorija počinje sa rimskim utvrđenjima iz prvih vekova naše ere, a kompleks koji imamo danas predstavlja naslagane artefakte iz srednjeg veka i vremena vladavine Osmanske i Habzburške monarhije, kao i savremenog doba. Često pravimo grešku kada je nazivamo Kalemegdan, jer to nije naziv same tvrđave, već parka ispred nje.
Ukoliko se ide iz pravca centra grada, može se kroz Kalemegdan doći do tvrđave. Vredi posetiti tu originalnu izložbu skulptura pod otvorenim nebom (ili baciti pogled na pravu izložbu u Umetnički paviljon “Cvijeta Zuzorić”). Većina skulptura u parku su biste predstavnika stvaralačke inteligencije. Među njima se izdvaja Spomenik zahvalnosti Francuskoj, koji je podignut nakon Prvog svetskog rata prema projektu hrvatskog vajara Ivana Meštrovića. Nedavno je u blizini postavljena i skulptura “Slepi guslar”, sačuvani deo višedelne kompozicije Spomenika Karađorđu, koji je stajao na mestu Spomenika zahvalnosti Francuskoj do Prvog svetskog rata.
Iz grada se mogu videti austrougarska utvrđenja iz XVIII veka, sagrađena prema projektu švajcarskog vojnog inženjera Doksata de Moreza. Zanimljivo je i to da se pored zidina, ravelina i utvrđenja provuklo i jedno neobično zdanje iz osmanskog perioda, na prvi pogled u evropskom stilu. U njemu se danas nalazi Galerija Prirodnjačkog muzeja, ali je nekada ovde bila prva masonska loža u Beogradu.
Kada se prođe kroz kapiju u središnji deo tvrđave, sa leve strane se može videti već tipično osmansko zdanje, Damad Ali-pašino turbe. Međutim, nijedan od osmanskih vojskovođa koji su tu sahranjeni nije Damad Ali-paša. U čast ovog velikog vezira rekonstruisan je ovaj mauzolej, ali njegov lični mauzolej nije sačuvan.
Kako se približavamo Savi, vidimo zdanje u tipičnom balkanskom stilu, koji karakterišu bela boja i drveni elementi. Do Prvog svetskog rata na ovom mestu nalazilo se zdanje Generalštaba. Današnje zdanje bilo je privremeno rešenje za brzu i jeftinu obnovu zdanja. Ne samo što je očuvano bez obzira na privremeni karakter građevine, nego se u njemu danas nalazi Zavod za zaštitu spomenika culture Beograda. U blizini se mogu videti artefakti iz prošlosti, kako rimski nadgrobni spomenici, tako i ploče sa jermenskog groblja iz XVII i XVIII veka.
Bliže reci se uzdiže jedan od beogradskih simbola, spomenik Pobednik, rad hrvatskog vajara Ivana Meštrovića. Ovaj spomenik je trebalo da postane deo fontane u centru Beograda i da slavi pobedu u Balkanskim ratovima, ali je bio postavljen tek nakon Prvog svetskog rata i to u sklopu tvrđave, a ne u centru (spomenik je delovao nepristojno). Blizu spomenika nalazi se i austrijski bunar iz XVIII veka, u narodu poznat kao “Rimski bunar”. Ako vam se posreći, možete se čak i spustiti u njega (radno vreme je na sajtu tvrđave). Ovim se podzemna skrovišta u tvrđavi ne završavaju: za posetioce je otvoren i vojni bunker iz 50-ih godina prošlog veka, koji je dugo bio strogo čuvana tajna.
Fontana Mehmed-paše Sokolovića predstavlja retki sačuvani objekat iz XVI veka u Beogradu. Većina objekata koje su Osmanlije sagradili u XVI i XVIII veku, Habzburzi su srušili u XVIII veku. Za vreme njegove poslednje restauracije u blizini je pronađen i jedan od najstarijih drevnih objekata u tvrđavi — ostaci rimskog kastruma (tvrđave).
Dok šetate duž zida u smeru Dunava, možete razgledati ostatke utvrđenja u donjem gradu iz različitih perioda: ruševine srednjevekovnog mitropolitskog dvora, kulu Nebojša, kapiju Karla VI, hamam. A ne morate da gledate u daljinu, dovoljno je da bacite pogled pod noge i otkrijete nezvanične artefakte, crteže Ušatog Đoke i Čiča Gliše isklesane u kamenu. Najverovatnije su to dela vajara amatera oko kojih kruže brojne legende (među kojima je i ona koja kaže da su u pitanju vampiri).
U blizini se može videti i još jedan savremeni Spomenik despotu Stefanu, vladaru s početka XV veka u čije vreme je Beograd nešto više od dvadeset godina pripadao srpskoj državi. Vajar Nebojša Mitrić stvorio je ovaj čudnovati spomenik 1981. godine. Despot nema lice, telo je apstraktno a samo mu se ruke ocrtavaju u pozadini. Iza spomenika se nalazi dobro očuvani deo srednjovekovne tvrđave sa Despotovom kulom (možete se popeti na nju) i okolnim kapijama (Despotovom i Zindan kapijom). Međutim, ne datiraju sve ovdašnje građevine koje imaju srednjevekovni izgled iz tog perioda. Tu je i Jakšićeva kula, plod rekonstrukcije iz međuratnog perioda, a prava srednjovekovna kula je uklonjena u toku rekonstrukcije u XVIII veku.
U tom vremenu je po projektu beloemigranta Nikolaja Krasnova bila obnovljena i crkva Ružica. Statue kod ulaza, lusteri i dve metalne ikone napravljene su od vojnih materijala, a zvona su, kako kaže legenda, izlivena od statue cara Franca Jozefa. Pored crkve nalazi se restoran “Kalemegdanska terasa”, gde uz kafu i pogled na Dunav i ostatke zdanja u tvrđavi možete završiti svoj obilazak.
